Okuma süreci, görme, algılama, seslendirme, anlama, beyinde yapılandırma gibi göz, ses ve beynin çeşitli işlevlerinden oluşan karmaşık bir süreçtir. Okuma becerisinin bu karmaşık yapısını açıklamak üzere pek çok teori geliştirilmiştir. Bu teorilerden biri son yıllarda okuma anlama ve okumayı hızlandırma becerilerini geliştirmek için sıklıkla kullanılan Pass teorisidir. Pass teorisi J.P. Das tarafından geliştirilmiştir.

Ayrıca Das Pass teorisini temel olarak Prep isminde bir okumayı güçlendirme programı da geliştirmiştir.

PASS teorisi Planlama, Dikkat, Eşzamanlı ve Ardıl işlemler olmak üzere dört bilişsel işlemden oluşmaktadır. Bu yazımızda bu dört bilişsel işlemden biri olan planlama becerisinin okumayı anlama ve hızlandırma becerileri üzerindeki rolü açıklanacaktır.

Davranışların kontrolünden, organize edilmesinden ve izlenmesinden sorumlu olan ilk süreç yürütme işlevlerini içeren Planlama’dır. Planlama becerisi beynimizin frontal lobu tarafından yürütülür.

Planlama becerisi, okuduğunu anlamada kişiler arası farklılıklara sebep olan faktörlerden birisidir. Okuduğunu anlamada gösterilen başarı, planlama ve çalışma belleği gibi üst düzey yönetici bilişsel becerilere bağlıdır.

Bu konuda kendini geliştirmiş okurlar, kendi okumalarını başarıyla planlama ve takip etme gibi konularda iyilerdir. Buna karşılık, daha az kendini geliştirmiş okuyucuların, planlı ve organize bir performans gerektiren alanlarda daha kötü performans göstermeleri muhtemeldir. Bilgileri planlama ve organize etme becerisi daha karmaşık metinlerin anlaşılmasına büyük ölçüde yardımcı olur ve bu nedenle, bu beceri ilkokul ve ortaokul öğrencilerinde okumanın önemli bir bileşeni olarak karşımıza çıkar.

Planlama becerilerinin, okuduğunu anlamada yarattığı bireysel farklılıklardan ayrı olarak; dikkatini verme ve sürdürme, çözümleme, okumada akıcılık ve kelime bilgisi gibi konularda da önemli bir katkısı olduğuna dair kanıtlar vardır. Çeşitli çalışmalardan elde edilmiş bulgular okuma güçlüğü çeken çocukların aynı zamanda planlama zorluğu yaşıyor olabildiğini de bize göstermektedir.

Yapılan araştırmalarda okuma kalitesi yüksek okuyucuların planlama ve dikkat becerilerinde daha yüksek performans gösterdikleri bulunmuştur.Bu sebeple hem özgül öğrenme güçlüğü, disleksi tanılı kişiler için hem de aslında tüm okuyucular için planlama becerilerini geliştirmek iyi bir okuma performansına ulaşmak için gereklidir.