Yaşamımızda dikkat eksikliği kelimesini ne kadar çok duyarız. “Çocuğumun dikkati çok dağınık, derslerine konsantre olamıyor, ders yaparken başka şeylere dikkati kayıyor” cümlelerini ebeveynlerden sık sık duyarız. Sadece çocukların mı dikkati çok dağılıyor? Yetişkinlerde son zamanlarda dikkatim çok dağılıyor, konsantre olamıyorum cümlelerini sık sık kullanır oldu. Peki dikkat eksikliği yaşamımızda her zaman bu kadar yoğun olarak var mıydı? Dünden bugüne dikkat eksikliğinin hayatımızdaki boyutu ne kadar değişti? Teknoloji çağı içinde olmamız bu durumu ne kadar etkiliyor?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu sıklıkla nörolojik tabanlı bir gelişim bozukluğu olarak kabul edilir. Peki bu nörolojik temelli olan bozukluğun artmasında ve azalmasında teknolojinin nasıl bir etkisi var? Çocuklar bu kadar yoğun bir şekilde uyarana maruz kalırken, cep telefonları, ıpadler, tabletler, televizyonlar, bilgisayarlar bir örümcek ağı gibi çocukların etrafını sardığı çağımızda dikkat eksikliğine nörolojik temelli bakmak ne kadar gerçekçi. Çocukları içinde bulunduğu zamanın içinde değerlendirip ona göre önlemler almak gerekiyor. Evet dikkat eksikliği nörolojik temelli bir bozukluktur fakat çocuklara teknolojik aletlerden sürekli gelen kısa süreli ve renkli uyaranlar çocukların dikkatlerinde ciddi boyutta gerilemelere yol açmaktadır.
Bir lokantaya, cafeye gittiğinizde etrafınızdaki çocuklu masalara bakın. Kaç çocuk yemek masasında otururken elinde tabletle, telefonla oynuyor? Daha konuşmaya başlamayan çocukların ellerinde telefonlar görüyoruz. Birçok kişi toplumsal çağın değiştiğini, artık çocukların koşacak, oynayacak alanları olmadığı için teknolojiyle çok iç içe olduklarını söylüyorlar. Çocukların sıkıldıklarını, bu sebeple çok t.v. izlediklerini, ipad ve telefonla oynadıklarını söylüyorlar. Peki bu çocuklar bu teknolojik araçlara nasıl ulaşıyorlar. Buna ulaşmasını sağlayan bir noktada ebeveyn değil midir? Bir cafeye gittiğinde çocuk çok sıkıldığında eline telefon veriliyorsa bu çocuğun telefonla daha iç içe olmasını ebeveyn sağlamıyor mu? Bir çocuk ağlama nöbetine girdiğinde eline telefon veriliyorsa ya da yemek yemediğinde eline telefon verilip yemek yediriliyorsa çocuğun bu iletişim araçlarıyla daha çok iç içe olmasını ebeveyn sağlamıyor mudur? Bu iletişim araçlarını ebeveynler olarak çocuklarınızın hayatından tamamen çıkaramazsınız ama çocuklarınızın bu teknolojik araçları daha kontrollü ve sağlıklı bir şekilde kullanmalarını sağlayabilirsiniz.
Ebeveynler olarak çocuğunuzun dikkatini daha iyi yoğunlaştırmasını sağlamak için teknolojik araçlarla ilgili nasıl önlemler alabilirsiniz?
• Öncelikle çocuklarınıza sınırlı televizyon, ipad, bilgisayar kullanımı sağlayın. Toplamda gün içinde iki saatten fazla belirtilen iletişim araçlarından biriyle temas etmesini engelleyin. Bununla ilgili kural koyarken net ve kararlı olun.
• Dil gelişimi tamamlanmamış 3 yaş altındaki çocukların eline telefon, tablet gibi iletişim araçları vermeyin.
• Çocukların dikkatini dağıtan en önemli faktör birçok uyarana aynı anda maruz kalmalarıdır. Ör: Televizyon açık, bir yanda elinde ipad. İki uyarana aynı zamanda maruz kalmasını engelleyin. Birini izlerken diğerini kapatın. Özellikle ödev yaparken televizyon açmayın, sessiz bir ortam sağlayın.
• Çocuğunuzla beraber sosyal ortamlara gittiğinizde oynaması için yanınızda ipad, tablet götürmeyin. Biraz sıkılmasına da izin verin. Sıkılmak kötü bir duygu değildir, çocuğun o boşluğu tolere edebilmesi, bekleyebilmesi özellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite için çok önemli bir faktördür.
• Ebeveynler olarak sizlerde elinizdeki telefonları bırakın. Çocuğunuzdan istediğiniz sınırlamaları kendinize de getirin.
• Çocuklarınızın dikkatini arttıran oyuncaklar alın, dikkat oyunlarını beraber oynayın.
• Bilgisayar oyunu oynamak istediğinde hafızayı ve dikkati kuvvetlendiren bilgisayar oyunları oynaması konusunda teşvik edin.
Unutmayalım ki; teknoloji hayatımızın içinde ama teknolojiye çocukların ulaşmasını sınırlandırmak, kontrollü kullanımı sağlatmak, teknolojiyi çocuk için daha işlevsel bir hale getirmek ebeveynlerin elindedir.
Psikolog Vesile Çetin Kazak
